Opinie: ‘Durf tegendraads te zijn’

Diversiteit in sociale teams en het team van gezinscoaches is nodig.

Hoeveel gaat er nu werkelijk veranderen in de zorg als gezinscoaches en leden van sociale teams dezelfde mensen zijn als de mensen die eerder ook al dit werk deden? Wordt het dan geen oude wijn in nieuwe zakken? Toegegeven, er worden nieuwe samenwerkingsvormen gecreëerd en er wordt een generalistische en creatieve werkwijze in de nieuwe opzet van de (jeugd)zorg verwacht. Maar zijn we er dan? Komt er niet veel meer vernieuwing in de zorg en toeleiding naar zorg, als je het werk laat doen door mensen, die geen sterke hulpverleningsimpuls hebben of ervaringsdeskundigen die de problematiek zelf hebben meegemaakt? Kortom, over welke kwaliteiten moeten nieuwe professionals beschikken om tot een echte verandering en verbetering van de zorg te komen?

De film Intouchables uit 2011 heeft velen een heel ander beeld gegeven van hoe je tegendraadsheid en goede zorg op een mooie wijze kunt combineren. Een inspiratie qua matching tussen zorgvrager- en aanbieder, ook in Nederland? Deze film illustreert perfect dat een zwarte werkeloze jongeman uit een banlieue van Parijs, een gehandicapte heer in een rolstoel kan verzorgen. Die jongeman laat hem zien hoeveel meer het leven nog te bieden heeft, ondanks (en soms zelfs dankzij) dat de man in een rolstoel zit. Een knap staaltje van het herontdekken van eigen kracht. En de gehandicapte man kan ook veel betekenen voor de jongeman, die druk bezig was af te glijden naar het criminele circuit, een voor de hand liggende carrière, voor veel kansarme inwoners in de buitenwijken van Parijs.

Waar ligt dan de parallel tussen deze film en de Deventer zorgpraktijk? Vanaf 1 januari 2015 krijgt de gemeente financiële middelen van het Rijk om een groot aantal zorgtaken zelf uit te laten voeren. En dan niet zoals het altijd is gegaan, maar anders, beter en goedkoper georganiseerd. Daarbij wordt veel verwacht van de professionals, die direct contact hebben met zorgvragers. Die professionals zijn onder andere buurtcoaches en leden van sociale teams. Er moet ‘maatwerk’ worden geleverd: niet alleen toepassen van regeltjes en protocollen, maar oplossingen op basis van gezond boerenverstand.

Op woensdag 29 oktober hadden we daarover een debat in de raad, naar aanleiding van een motie van de PvdA. Het college werd gevraagd haar invloed uit te oefenen bij de betrokken organisaties om bij de aanstelling van de gezinscoaches te letten op de diversiteit onder de professionals. Er volgde een verhit debat, waarbij werd betoogd dat kwaliteit voorop moest staan. De potentiele gezinscoaches zouden het werk prima aankunnen.

Uiteraard heeft het geen zin om mensen aan te nemen alleen maar omdat ze man, vrouw, hetero, homo, blank of zwart zijn. Kwaliteit moet altijd voorop staan. Maar als je onconventionaliteit of ervaringsdeskundigheid als kwaliteiten voor deze functies definieert, dan zal je zien dat de samenstelling van je teams direct van kleur, geslacht, leeftijd, enz. verschiet.

Hulpverleners stellen hulpverleners aan. Het is bewezen dat de gevestigde orde ervoor zorgt dat de nieuwe professionals in het gewenste plaatje passen. Eigen kwaliteiten worden ook in anderen herkend. Andere kwaliteiten worden als niet passend voor de functie beoordeeld. En zorgprofessionals zijn vaak blanke autochtone vrouwen. Een werkeloze zwarte knul uit een herstructureringswijk wordt in Deventer waarschijnlijk niet snel gezien als een geschikte kandidaat voor een gezinscoach. Of bijvoorbeeld iemand die in de schuldsanering heeft gezeten, die mogelijk ook minder snel aangenomen zal worden als gezinsondersteuner. Dat geef ik je op een briefje! Terwijl onderzoek juist heeft aangetoond, dat ervaringsdeskundigheid vaak een veel betere kwalificatie is dan een alleen een opleiding.

Dus daar ligt een uitdaging voor de betrokken organisaties. En een uitdaging voor de politiek om ze daar op aan te spreken. Als we de zorg werkelijk willen transformeren dan moeten we alert zijn op ingesleten patronen, dan moeten we juist streven naar andere oplossingen. Streven naar een diverse samenstelling in hulpverleningsteams is er één. We moeten daarin ook tegendraads durven zijn. Het is jammer dat we in partijen als GroenLinks, de SP of Deventer Sociaal tijdens het recente raadsdebat geen bondgenoot vonden voor dit pleidooi. Ik kan me ook nauwelijks voorstellen dat deze partijen werkelijk tegen een diversiteitsmotie zouden hebben gestemd. Maar dat we uiteindelijk geen discussie hebben gevoerd over platgetreden paden en ingesleten patronen bij de aanstelling van zorgprofessionals is echt een gemiste kans.